Ebru ORHAN

ABD ile Türkiye Dış Ticareti

Genel Durum

ABD, Ekonomi Bakanlığı tarafından 2014-2015 döneminde Hedef Ülkelerinden birisi olarak belirlenmiştir.

ABD ile son yıllardaki ticaret incelendiğinde, ülkemiz aleyhine dış ticaret açığı verildiği gözlenmektedir. Dış ticaret açığımız 2013 yılı itibariyle 7 milyar dolar seviyelerindedir.

2012 yılında ihracatımızdaki payı %3,7 olan ve ülkemiz için en önde gelen 9. ihraç pazarı olan ABD’nin ihracatımızdaki payı 2013 yılında aynı oranda kalmış ancak, ihracatımızdaki sıralaması İran ve BAE’ye ihracatımızdaki azalış nedeniyle 7. sıraya yükselmiştir.

Türkiye’nin ABD’ye ihracatı genel olarak artış eğilimindedir. 2000 yılında 3,1 milyar dolar olan ihracat 2013 yılında 5,6 milyar dolara ulaşmıştır. 2011 ve 2012 yıllarında sırasıyla %21,8 ve %22,3 oranında artan ihracat 2013 yılında %0,6 artmıştır. Türkiye, ABD pazarında %0,3 pay ile 41. sırada yer almaktadır (ABD’nin ithalatında ÇHC %19’luk payla 1., Kanada %14’lük payla 2. ve Meksika %12’lik payla 3. sırada).

Diğer taraftan 2013 yılında ABD’den ithalatımız % 11 azalış ile 12,6 milyar dolara gerilemiştir. Bu durum ülkemiz aleyhine olan dış ticaret açığının 2013 yılında bir önceki yıla göre %18 daha düşük seyretmesini sağlamıştır. Türkiye ABD’nin ihracatında % 0,8’lik payıyla 27. sırada yer almaktadır (Kanada %19’luk payla 1., Meksika %14’lük payla 2. ve ÇHC %8’lik payla 3. sırada).

Türkiye-ABD Dış Ticaret Değerleri (Milyon Dolar)

Yıl	İhracat	İthalat	Hacim	Denge
2000	3.135	3.911	7.046	-776
2001	3.126	3.261	6.387	-135
2002	3.356	3.099	6.455	257
2003	3.752	3.496	7.248	256
2004	4.860	4.745	9.605	115
2005	4.911	5.376	10.287	-465
2006	5.061	6.261	11.322	-1.200
2007	4.171	8.166	12.337	-3.995
2008	4.300	11.976	16.276	-7.676
2009	3.223	8.576	11.799	-5.353
2010	3.763	12.319	16.082	-8.556
2011	4.584	16.034	20.618	-11.450
2012	5.604	14.131	19.735	-8.527
2013	5.636	12.596	18.232	-6.960
2013 (6 ay)	2.865	6.926	9.791	-4.061
2014 (6 ay)	2.971	6.451	9.422	-3.480

Kaynak: Trademap, TÜİK

ABD’ye İhracatımız

2010 ve 2011 yıllarında birçok ürün grubunda gözlenen ihracatımızdaki artış eğilimi 2012 yılında da devam etmiştir. 2013 yılında ise ABD’ye ihracatımız yalnızca %0,6 oranında artarak 5,64 milyar dolara ulaşmıştır. ABD’ye 2013 yılı ihracatımızın %72’sini oluşturan ihracatımızda önde gelen ilk 40 ürün grubu incelendiğinde; ürün gruplarının %65’inin ihracatında artış gözlenmektedir. 

Ülkemizden ABD’ye en çok otomotiv ve demir-çelik ürünleri ihraç edilmektedir. Tekstil & hazır giyim, tarım & gıda, makine, ve hava taşıtları da ABD’ye ihraç ettiğimiz diğer önemli ürün gruplarıdır.
2013 yılında ihracatımızda azalışın gözlendiği sektörler arasında otomotiv, demir-çelik ve ürünleri, tütün, mineral yakıtlar ve değerli taşlar yer almaktadır. 

2012 yılında %28 artışın gözlendiği otomotiv sektörü ihracatımız 2013 yılında %15 azalarak yaklaşık 839 milyon dolara gerilemiştir. Otomotiv sektöründe binek otomobil ihracatımız %24 azalış ile 440 milyon dolara gerilemiş, traktör ihracatımız %26 azalış ile 68,7 milyon dolara gerilemiş, otobüs & minibüs ihracatımız %28 artış ile 41,6 milyon dolara yükselmiş ve kara taşıtları için aksam ve parçalar ihracatımız %3 azalış ile 37 milyon dolara gerilemiştir.

ABD’ye demir-çelik sektöründeki ihracatımız 2012 yılında 994 milyon dolar iken, 2013 yılında %18 azalarak 811 milyon dolara gerilemiştir.

2013 yılında tekstil ve hazır giyim (halı hariç) ihracatımız %3 artarak 752 milyon dolara yükselirken özel olarak hazır giyim sektörü ihracatımız 2013 yılında bir önceki yıla göre %3,6 azalarak 229 milyon dolar seviyesine gerilemiştir. Ev tekstili ihracatımızda %3,4’lük bir artış tespit edilmiş olup söz konusu sektör ihracatımız yaklaşık 183 milyon dolardır. ABD’ye halı ve yer kaplamaları ihracatımız ise 2013 yılında %21 artarak 220,6 milyon dolara ulaşmıştır.

ABD’ye makine ihracatımız ise 2012 yılında 598 milyon dolar iken, 2013 yılında %3,5 oranında artarak 619 milyon dolar seviyesine ulaşmıştır. Bu sektördeki en önemli ihraç kalemimiz 187 milyon dolar ile “turbojetler/turbopropellerin aksam-parçaları”dır. Söz konusu ürünü 97 milyon dolarlık ihracat ile “dizel motorların aksam ve parçaları” ve 34 milyon dolarlık ihracat ile “birden fazla dış kapılı kombine soğutucu-dondurucular” takip etmektedir.

ABD’ye gıda ve tarım sektörü ihracatımızın ise 2012 yılında 538 milyon dolar iken, 2013 yılında %18 artarak 636 milyon dolara ulaştığı tespit edilmektedir. Sektörde en önemli ihraç kalemimiz “tütün (saplı, damarlı)” olup, söz konusu ürün ABD’ye tarım & gıda ihracatımızın %22’sini oluşturmaktadır (138 milyon dolar). 55 milyon dolar ile “kakao içermeyen diğer şeker mamulleri” ikinci sırada olup, 51 milyon dolar ile “zeytinyağı fraksiyonları” ise üçüncü sıradadır. “Zeytinyağı fraksiyonları” ihracatımız 2013 yılında %750 artmıştır. “Saf zeytinyağı” ihracatımız ise %270 artarak 37 milyon dolara ulaşmıştır.

Diğer yandan, ABD’ye değerli taş ve mücevherat ihracatımızda, özellikle altın zincir dışında kalan altın mücevherin (özellikle GTİP kodu 71131950 olan ürün) 2008 yılı Temmuz ayı itibarıyla ABD’nin Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi kapsamından çıkartılmasına bağlı olarak 2008 ve 2009 yıllarında sırasıyla %40 ve %30 oranında düşüş gerçekleştiği görülmektedir. 2010 yılında ABD’ye ihracatında %4,6 oranında artış gözlenen sektörün 2011 yılı ihracatı %8,6’lık düşüş, 2012 yılı ihracatı ise %1 artış göstermiştir. 2013 yılında ise ABD’ye değerlitaş ve mücevherat ihracatımız %1,8 azalarak 128 milyon dolara gerilemiştir.

Türkiye’nin ABD’ye İhracatında Başlıca Ürünler (Bin Dolar)

GTİP	Ürün Adı	2011	2012	2013
Toplam	Tüm Ürünler	4.585.383	5.614.011	5.623.306
8703	Otomobil, steyşın vagonlar, yarış arabaları	461.139	581.021	439.986
7214	Demir/çelik çubuklar (sıcak haddeli, dövülmüş, burulmuş, çekilmiş)	239.835	366.007	361.486
6802	Yontulmaya, inşaata elverişli işlenmiş taşlar (kayagan hariç)	236.014	251.363	295.137
8803	Balon, hava gemisi, planör vb. Diğer hava taşıtlarının aksam ve parçaları	183.248	235.567	218.866
7306	Demir/çelikten diğer tüpler, borular, içi boş profiller	194.738	284.152	215.938
8411	Turbojetler, turbo-propeller, diğer gaz türbinleri	151.418	208.207	192.241
9999	Başka yerde belirtilmemiş ürünler	199.149	158.230	189.470
5702	Dokunmuş halılar, yer kaplamaları (kilim, sumak, karaman vb)	105.388	133.664	165.199
6302	Yatak çarşafı, masa örtüleri, tuvalet, mutfak bezleri	128.401	142.191	152.170
2401	Yaprak tütün ve tütün döküntüleri	93.806	154.543	138.818
7113	Kıymetli metaller ve kaplamalarından mücevherci eşyası	121.238	122.303	117.201
8708	Kara taşıtları için aksam, parçaları	98.445	109.591	111.593
7413	Bakırdan ince, kalın, örme vb. Halatlar (elektrik-izole hariç)	73.270	102.080	107.727
8409	İçten yanmalı, pistonlu motorların aksam-parçaları	93.331	96.959	101.335
1509	Zeytinyağı ve fraksiyonları (kimyasal olarak değiştirilmemiş)	4.955	15.474	87.470
8802	Diğer hava taşıtları, uzay araçları	0	30.330	85.900
9303	Diğer ateşli silahlar	29.525	45.680	73.622
8418	Buzdolapları, dondurucular, soğutucular, ısı pompaları	38.118	58.351	72.125
8701	Traktörler	38.331	92.480	68.701
4009	Vulkanize edilmiş kauçuktan boru ve hortumlar ve donanımları	68.656	72.608	61.661
7208	Demir/çelik sıcak hadde yassı mamulleri-genişlik 600mm. Fazla	30.305	52.837	55.597
1704	Kakao içermeyen şeker mamulleri (beyaz çikolata dahil)	21.688	37.349	55.259
2710	Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar	122.029	141.513	51.416
2707	Yüksek sıcaklıkta taşkömürü katranının damıtılmasından elde yağlar ve diğer ürünl	0	5.344	51.404
5407	Sentetik iplik, monofil, şeritlerle dokumalar	42.209	43.281	48.221
0813	Meyve (kurutulmuş) (0801, 0806’de kiler hariç)08. fasıldaki sert ve kabukluların	56.274	45.969	44.035
8702	Toplu halde yolcu taşımağa mahsus motorlu taşıtlar	12.270	32.485	41.599
2711	Petrol gazları ve diğer gazlı hidrokarbonlar	30.232	12.593	37.968
2106	Tarifenin başka yerinde yer almayan gıda müstahzarları	53.885	39.416	37.054
8903	Yatlar, diğer eğlence ve spor teknesi; kürekli kayık, kano	54.173	39.247	33.785
5701	Düğümlü, sarmalı halılar, yer kaplamaları	28.434	29.851	32.873
5511	Suni-sentetik devamsız elyaftan iplikler (perakende)	21.538	25.212	32.814
6908	Sırlı seramikten döşeme, kaldırım taşları, şömine, duvar karosu	15.171	24.722	32.541
7202	Ferro alyajlar	26.493	35.939	32.392
6204	Kadın/kız çocuk için takım, takım elbise, ceket vs.	33.263	34.823	32.324
6109	Tişört, fanila, diğer iç giyim eşyası (örme)	29.456	32.778	31.756
2528	Tabii boratlar vb. konsantreleri	0	21.466	31.424
2001	Sebze, meyve, sert kabuklu meyve ve yenilen diğer bitki parçaları	21.196	25.780	31.152
7013	Masa, mutfak, tuvalet, ev tezyinatı vb için cam eşya	24.674	30.797	30.846
2939	Bitkisel alkaloidler vb. Tuzları, esterleri, eterleri ve diğer türevleri	24.957	35.724	30.569

Kaynak: Trademap

ABD’den İthalatımız

Türkiye’nin 2013 yılında ABD’den gerçekleştirdiği ithalat bir önceki yıla göre %11 azalarak 12,6 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 2013 yılında ithalatımızın %71’ini oluşturan ilk 40 ürün grubunun %40’ında azalış gözlenmiştir. Azalış gözlenen ürün grupları arasında demir/çelik döküntü ve hurdaları, hava taşıtları, petrol yağları, soya fasulyesi, aşı/serum, kauçuk, canlı hayvanlar gibi çeşitli sektörlerden ürün grupları yer almaktadır.

Türkiye’nin ABD’den İthalatında Başlıca Ürünler (Bin Dolar

GTİP	Ürün Adı	2011	2012	2013
Toplam	Tüm Ürünler	16.042.036	14.131.390	12.596.183
7204	Demir/çelik döküntü ve hurdaları, bunların külçeleri	2.691.981	2.684.923	2.014.714
5201	Pamuk (kardesiz, taranmamış)	1.300.280	653.665	869.368
8802	Diğer hava taşıtları, uzay araçları	2.055.905	1.494.676	704.382
2701	Taşkömürü; taşkömüründen elde edilen briketler, topak vb. Katı yakıtlar	563.070	487.810	544.767
3004	Tedavide/korunmada kullanılmak üzere hazırlanan ilaçlar (dozlandırılmış)	394.353	348.994	372.837
2710	Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar	536.986	549.148	321.047
3904	Vinil klorür/halojenli diğer olefin polimerleri (ilk şekilde)	183.479	193.217	264.034
2713	Petrol yağlarının/bitümenli minerallerden elde edilen yağların kalıntıları	285.242	280.089	232.859
2304	Soya fasulyesi yağı üretiminden arta kalan küspe ve katı atıklar	54.052	73.101	217.328
1201	Soya fasulyesi	168.029	377.836	217.045
9018	Tıp, cerrahi, dişçilik, veterinerlik alet ve cihazları	219.797	212.968	212.823
8411	Turbojetler, turbo-propeller, diğer gaz türbinleri	205.635	150.645	212.197
4703	Sodalı ve sülfatlı odun hamuru	151.100	166.041	198.126
7108	Altın (ham, yarı işlenmiş, pudra halinde)	244.792	4.908	196.840
4804	Kraft kağıt/kartonlar-sıvanmamış-rulo veya tabaka halinde	183.945	164.844	188.885
9021	Ortopedik cihazlar, kırıklara mahsus cihazlar, işitme cihazı vb.	131.126	145.842	169.657
2303	Nişastacılık, şeker pancarı, şeker ve içki sanayinin artık ve posaları	4.085	76.305	147.393
3901	Etilen polimerleri (ilk şekillerde)	77.990	81.091	138.494
802	Diğer kabuklu meyveler (taze/kurutulmuş) (kabuğu çıkarılmış/soyulmuş)	118.235	157.820	134.880
8803	Balon, hava gemisi, planör vb. Diğer hava taşıtlarının aksam ve parçaları	397.600	226.295	122.457
1001	Buğday ve mahlut	357.985	4.496	115.052
3002	İnsan ve hayvan kanı, serum, aşı, toksin vb. Ürünler	393.546	190.885	103.723
4002	Sentetik kauçuk, taklit kauçuk, stiren-butadien kauçuğu vb	119.474	110.852	89.786
8708	Kara taşıtları için aksam, parçaları	101.515	95.599	87.169
9022	Radyasyonlu cihazlar, x ışınlı jeneratörler, tedavi koltukları	50.606	62.167	82.697
4401	Yakmaya mahsus ağaçlar; yonga, talaş, döküntü, kırıntı vb	60.154	121.115	80.638
8703	Otomobil, steyşın vagonlar, yarış arabaları	112.777	81.049	80.226
9027	Fiziksel, kimyasal tahlillere mahsus cihazlar, mikrotomlar	77.814	61.475	76.939
8471	Otomatik bilgi işlem makineleri, üniteleri	74.028	65.768	73.211
7508	Nikelden diğer eşya	71.803	79.800	72.965
2916	Doymamış asiklik ve siklik monokarboksilik asitler ve türevleri	72.253	61.231	69.736
8502	Elektrojen grupları, rotatif elektrik konvertisörleri	46.045	62.902	69.728
8481	Muslukçu, borucu eşyası-basınç düşürücü, termostatik valf dahil	46.103	48.647	69.359
3822	Laboratuarlarda, teşhiste kullanılan karma reaktifler	56.296	56.740	61.546
102	Canlı sığır	186.226	93.515	57.627
8431	Ağır iş makine ve cihazlarının aksamı, parçaları	115.091	52.693	55.225
8413	Sıvılar için pompalar, sıvı elevatörleri	52.999	47.889	52.537
8421	Santrifüjle çalışan kurutma, filtre, arıtma cihazları	57.868	52.373	51.511
8479	Kendine özgü fonksiyonlu makine ve cihazlar	36.552	41.889	50.339
2921	Amin gruplu bileşikler	59.773	47.498	50.057

Kaynak: Trademap

ABD’nin açıkladığı verilere göre Türkiye 2013 yılında ABD’ye 6,7 milyar dolar ihracat gerçekleştirmiştir. 2013 yılında Türkiye’nin en çok ihracat yaptığı eyaletler arasında Teksas (822 Milyon Dolar), New Jersey (708 Milyon Dolar), New York (632 Milyon Dolar), Michigan (627 Milyon Dolar) ve Kaliforniya (427 Milyon Dolar) yer almaktadır. Florida (%8,07 azalış ile); ihracatımızda hedef eyaletlerimiz (New York, Teksas, Kaliforniya, Florida, Illinois ve Georgia) arasında 2013 yılı ihracatımızın azaldığı tek eyalettir. 2013 yılında hedef eyaletlere yönelik ihracatımızın ABD’ye ihracatımızdaki payı %41 olarak gerçekleşmiştir. Bu eyaletlerin gerçekleştirdiği toplam ithalatın %0,25’i ülkemiz üzerinden gerçekleşmektedir. 

Türkiye-ABD Ekonomik Ortaklık Konseyi (EOK)

Ocak 2002’de Türkiye-ABD Ekonomik Ortaklık Konseyi (EOK) kurulmuştur. Ekonomik Ortaklık Konseyi, 11 Eylül olaylarından sonra iki ülke arasında “stratejik ortaklık” olarak tanımlanmaya başlayan ilişkilerin, başta ekonomik ilişkiler olmak üzere bütün unsurlarının yerine getirilmesini sağlamak üzere kurulmuş olup, iki ülkenin Dışişleri Bakanlıklarının organizasyonunda düzenlenmektedir.

Şubat 2002’de Ankara’da gerçekleştirilen Konsey’in ilk toplantısında, Türkiye’deki bazı bölgelerde Nitelikli Sanayi Bölgeleri oluşturulması çalışmalarının başlatılması kararlaştırılmıştır. Aralık 2003 tarihinde Washington’da gerçekleştirilen ikinci toplantıda, hassas ürünlerin de Nitelikli Sanayi Bölgeleri Yasa Tasarısına konulması dair Türkiye’nin talebi resmen reddedilmiş, ABD tarafı Kongre’ye anılan tasarıyı asıl şekliyle tekrar sunmayı teklif etmiştir. Toplantıda ayrıca ticaret ve yatırımlar konusunda, tarife dışı engellerin kaldırılmasına dair görüşmelerin başlatılması kararı alınmış, Amerikan Eximbank’ın Türk telekomünikasyon sektörü özelleştirildiğinde yatırımlara destek olacağı belirtilmiş ve Türk firmalarının bölgesel yeniden imar çalışmalarında desteklenecekleri belirtilmiştir. Enerji alanında stratejik işbirliği konusunda Bakü-Tiflis-Ceyhan Boru Hattının önemi üzerinde durulmuş, Kafkasya kaynaklı doğalgazın AB piyasalarına sevkiyatı konusunda işbirliği yapılmasında mutabık kalınmıştır.

Bölgesel işbirliği konusunda ise ABD ve Türkiye’nin Afganistan ve Orta Asya’da iş ortaklıkları konusunda kaydettikleri başarının Irak konusunda da gerçekleştirileceğine dair beklenti vurgulanmış, Irakla Türkiye arasındaki ulaşım ağının iyileştirilmesi üzerinde fikir birliğine varılmıştır.

Ekonomik Ortaklık Konseyi’nin Üçüncü Dönem Toplantısı 8-9 Mart 2007 tarihlerinde İstanbul ve Ankara’da gerçekleştirilmiştir. Toplantıda özetle; Türkiye’nin son dönemdeki ekonomik performansı, Türkiye-AB ilişkileri, Türkiye’deki yatırım ortamı, enerji güvenliği, petrol ve doğal gaz boru hatları, teknoloji ve bilim alanında işbirliği, TOBB ile ABD Ticaret Odaları arasındaki işbirliği imkanları, tekstil sektöründe ortak üretim imkanları, üçüncü ülkelerde işbirliği ve KOBİ’ler alanında işbirliği konuları ele alınmıştır.

“Ortak Vizyon ve Yapılandırılmış Diyalog” belgesinin, ekonomik ilişkilere ilişkin stratejik boyutunu oluşturan EOK toplantılarından dördüncüsü 16-17 Nisan 2008 tarihlerinde Washington’da düzenlenmiştir. Toplantılarda iki ülke arasında ticaret ve yatırımın artırılması, KOBİ’ler, enerji projeleri, bölgesel ekonomik işbirliği projeleri, bilim-teknoloji ve Ar-Ge işbirliği, üniversiteler arası işbirliği, fikri mülkiyet haklarının korunması gibi konular gündeme gelmiştir. Toplantı sonunda ortak bir bildiri yayınlanmıştır.

Beşinci dönem toplantısı 8 Haziran 2010 tarihinde Ankara’da düzenlenirken, Türkiye-ABD Ekonomik Ortaklık Komisyonunun (EOK) 6. toplantısı, 3 Mart 2011 tarihinde Washington’da yapılmıştır. Toplantıda İstanbul’un küresel ölçekte finans merkezi olması için ABD’nin teknik yardım sağlaması konusu, tarım ve ilaç ürünleri, ABD’deki Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi gibi konulardaki kaygılar, ABD’nin Türkiye’ye dair yenilenebilir enerji konusunda yatırım yapma konuları gündeme gelmiştir.

Türkiye-ABD Ekonomik Ortaklık Komisyonunun (EOK) 7. toplantısı, 3 Ekim 2011 tarihinde Ankara’da yapılmıştır. Toplantıda yeniliği teşvik etmek için fırsatları araştırmaya, belirli işbirliği alanlarını geliştirmeye ve iş temsilcileri arasındaki bağları artırmaya odaklanılmıştır. İki ülkenin temsilcileri, ticaret, yatırım, girişimcilik, üçüncü ülkelere yönelik ve sektörel alanda işbirliği ile Türkiye’nin finans sektörüne ilişkin geniş kapsamlı konuları görüşmüşlerdir.

Türkiye-ABD Ekonomik Ortaklık Komisyonunun (EOK) 8. toplantısı, 8 Mayıs 2012 tarihinde Ankara’da yapılmıştır. Toplantıda karşılıklı ticaret, karşılıklı yatırım, turizm, özellikle girişimcilik alanında olmak üzere, genel anlamda bir know-how transferi ve üçüncü ülkelerde işbirliği çerçevesinde fırsatlar değerlendirilirken Türkiye’nin başta yenilenebilir enerji, ilaç sanayi ve emlak olmak üzere, ciddi bir yatırım potansiyeli olduğu ve yeni teşvik sisteminin Türkiye’yi yatırım açısından daha da cazip hale getirdiği vurgulandı.

Türkiye-ABD Ekonomik Ortaklık Komisyonunun (EOK) 9. toplantısı, 28 Kasım 2012 tarihinde Washington’da yapılmıştır. Toplantıda; enerji verimliliği, bilgi ve iletişim teknolojileri, fikri ve mülkiyet hakları, tarım, üçüncü ülkelerle işbirliği, altyapı ve ulaştırma alanlarında ekonomik, ticari ve yatırım işbirliği fırsatları görüşülmüş ve çeşitli işbirliği projeleri geliştirilmiştir. Toplantıda gündeme gelen diğer bir konu ise İstanbul Finans Merkezi Stratejisi ve ABD’li şirketlerin Orta Asya, Orta Doğu ve Kuzey Afrika pazarları finansal işlemlerini İstanbul üzerinden gerçekleştirmelerinin her iki iş dünyasına kazandırdığı fırsatlar olmuştur.

Türkiye-ABD Ekonomik Ortaklık Komisyonunun (EOK) 10. toplantısı, 23 Mayıs 2013 tarihinde Ankara’da yapılmıştır.

Türkiye-ABD Ticaret ve Yatırım Konseyi Toplantıları (TIFA)

Türkiye ile ABD arasında 29 Eylül 1999 tarihinde imzalanan Ticaret ve Yatırım İlişkilerinin Geliştirilmesine İlişkin Anlaşma kapsamında kurulmuş olan Ticaret ve Yatırım Konseyi (TIFA) iki ülke arasında ticari ve ekonomik ilişkilerdeki en önemli iletişim kanallarından birisidir. Konsey bugüne kadar toplam altı toplantı gerçekleştirmiştir. Anılan toplantılar çerçevesinde iki ülke arasındaki ticaret ve yatırımlar önündeki engellerin aşılması için atılması gereken adımlar ele alınmaktadır. Konsey Eş Başkanlıkları T.C. Ekonomi Bakanlığı ve ABD Ticaret Bakanlığı tarafından yürütülmektedir.

TIFA VI. Dönem Toplantısı 13 Ocak 2009 tarihinde Ankara’da düzenlenmiştir. Türkiye ekonomisindeki son gelişmeler, Dünya Ticaret Örgütü konuları, ABD ve Türkiye’nin ticaret politikaları, Türkiye ile ABD arasındaki ticaret ve yatırım ilişkilerinde gündemde olan çeşitli konular kapsamlı bir şekilde değerlendirilmiş ve görüş alışverişinde bulunulmuştur.

Sözkonusu toplantıda, Türk tarafınca, ABD’de Çin’den gelen tekstil ve konfeksiyon ürünlerine uygulanan kotaların 1/1/2009 tarihinde sona erdiği, bu durumun, kriz koşulları ile birleşince, Türkiye gibi bu sektörün önem arz ettiği ülkelerin rekabet gücünü olumsuz etkileyeceği vurgulanmış, tekstil ve konfeksiyon ticaretinde rekabet koşullarının korunması için uluslararası alanda girişimde bulunulması gerektiği ifade edilmiş; bu bağlamda tekstil ticaretinin ithalatçı ve ihracatçı çıkarları ile ürün akışı açısından incelenmesi amacıyla DTÖ nezdinde bir çalışma yapılması için ABD’nin desteği talep edilmiştir. Ayrıca iki bor üreticisi ülke olarak Avrupa Birliği’ne bor ihracatı konusunda bilgi alışverişi yapılması kararlaştırılmıştır.

Diğer taraftan, Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi’nin Türkiye için önemi vurgulanmış ve bu konuda halihazırda Türk tarafınca USTR’a yapılan, bakır tellere CNL istisnası sağlanması ile yeni ürün başvurusunun (polietilen) olumlu sonuçlanmasının önemi vurgulanmıştır. Türk tarafınca, ABD limanları arasında boş konteyner taşınmasının sadece ABD’li şirketlerce yapılabilmesi ve ABD gemilerine ülkemizde sağlanan gemi onarım hizmetinden ABD’ye girişte yüksek oranda vergi alınmasına ilişkin şikayetler dile getirilmiş, ABD tarafı ise, Jones Yasası’ndan dolayı ABD’de denizcilik ile ilgili bazı kısıtlamaların bulunduğunu, ancak karşılıklılık esasına dayalı bir anlaşma ile bazı düzenlemelerin yapılmasının mümkün bulunduğunu bildirmiş ve konuya ilişkin görüşlerimizin ABD Dışişleri Bakanlığı’na iletileceğini bildirmiştir.

TIFA VII. Dönem Toplantısı 15-16 Temmuz 2010 tarihinde Washington’da düzenlenmiştir. TIFA VIII. Dönem Toplantısı ise 13 Temmuz 2011 tarihinde Ankara’da düzenlenmiştir. Toplantıda biyogüvenlik kanunu ve Türkiye’nin genetiği değiştirilmiş ürün ithalatı konusunda temasların devam ettirilmesi konusu gündeme gelmiştir. Toplantının bir diğer konusu ise Ekonomik ve Ticari İşbirliği Stratejik Çerçevesi’ne yönelik hazırlanan Öneri Metni olmuştur. Türkiye GTS’nin uzatılmasına yönelik talebini yinelerken, Türk mallarına tercihli giriş imkanı sağlayacak alternatifler değerlendirilmiştir. Toplantıda Türk mallarına yönelik anti damping ve telafi edici vergilerin gözden geçirilmesi talep edilirken, vize uygulamalarına yönelik ikili işbirliği teklif edilmiştir. Toplantıda ayrıca telif hakları konusunda bir çalışma grubunun kurulması kararlaştırılmıştır.

21 Şubat 2013 tarihinde Vaşington’da gerçekleşen TIFA IX. Dönem Toplantısının gündeminde Türkiye-ABD arasında imzalanması öngörülen STA müzakerelerine başlanması konusu yer almıştır. 
 

İhracat Potansiyeli Olan Başlıca Sektörler

Ekonomi Bakanlığı ABD Pazara Giriş Çalışmaları 

ABD, büyük ve orta-uzun vadeli politikalara ihtiyaç duyulan ve çetin rekabet koşulları bulunan bir pazardır. ABD’nin eyaletlerden oluşması ve her eyaletin kendine has ekonomik, sosyal ve yasal yapısının bulunması, pazara giriş açısından bölgesel yaklaşımların benimsenmesini zorunlu kılmaktadır. ABD pazarına yönelik Ekonomi Bakanlığınca geliştirilen stratejide, ihracatı artırmaya yönelik olarak “eyalet bazlı” ve “sektör bazlı” bir yaklaşım getirilmiştir. 

Hedef eyaletler New York, California, Texas, Georgia, İllinois ve Florida olarak belirlenmiştir. Bu eyaletler seçilirken, eyaletlerin dış ticaret hacimleri, nüfus yapıları, alım güçleri, üretim yapıları, GSYİH’ları gibi bir dizi kriter dikkate alınmıştır.

ABD pazarının özellikleri sadece bölgesel değil, aynı zamanda sektörel bir yaklaşımı da zorunlu kılmaktadır. Bu nedenle, strateji kapsamında ABD pazarının genelinde ve hedef olarak belirlenen eyaletler bazında potansiyel arz eden sektörler de tespit edilmiştir. Bu kapsamda hedef sektörler gıda, kimyasal ürünler, deri ve mamülleri, tekstil ve hazır giyim, toprak ürünleri, kuyumculuk ürünleri, demir-çelik, demir dışı metaller, makine ve elektrik-elektronik, otomotiv ve mobilyalar olarak belirlenmiştir. Bu çalışma yapılırken, Türkiye ile ABD arasındaki ikili ihracat ve ithalatın sektörel yapısı, Türkiye’nin genel ihracat ve ithalatının sektörel bazda 2000 yılından bu yana izlediği seyir, ABD’nin ürün grupları itibariyle en çok ithalat yaptığı ülkeler, dış ticaret mevzuatı ve gümrük vergileri gibi unsurlar dikkate alınmıştır. Bu çalışmalar sonucunda hedef eyalet/sektör matrisi oluşturulmuştur.
 

ABD ile Ticareti Geliştirme Stratejisi ile Türkiye’nin ve Türk ürünlerinin imajının güçlendirilmesi, böylece ABD’ye olan ihracatımızın artırılması, Amerikan yatırımcılarının dikkatinin çekilmesi ve ticari ilişkilerin siyasi ve kültürel ilişkilere olumlu yansımasından yararlanarak genel anlamda ikili ilişkilerin geliştirilmesi amaçlanmaktadır.

ABD Pazara Giriş Çalışması sonucunda belirlenen hedef ürünler:

Gıda

Hayvansal ve Bitkisel Yağlar –15 Nolu Fasıl
1509-Zeytinyağı

Kakao ve Müstahzarları –18 Nolu Fasıl
1806-Kakaolu Çikolata

Esasını Hububat, Un, Nişasta, Süt Teşkil Eden Müstahzarlar-19 Nolu Fasıl 
1905-Ekmek, Pasta, Kek, Bisküvi

Gıda Müstahzarları-21 Nolu Fasıl
2106- Çeşitli Gıda Müstahzarları

Kimyasallar

Sabunlar, Yüzey Aktif Organik Maddeler-34 Nolu Fasıl
3402- Yüzey Aktif Organik Maddeler

Plastik ve Plastikten Mamul Eşya-39 Nolu Fasıl 
3917-Plastik Tüp, Boru, Hortumlar
3920-Plastik Levha 
3921-Plastikten Diğer Levhalar
3923-Plastik Ambalaj Malzemesi
3926- Plastikten Diğer Eşya

Kauçuk ve Kauçuktan Eşya-40 Nolu Fasıl
4016-Vulkanize Kauçuktan Eşya

Deri ve Deri Mamulleri

Deri Eşya, Saraciye ve Eşyası –42 Nolu Fasıl 
4203- Deri-Kösele Giyim Eşyası

Postlar, Kürkler, Taklit Kürkler ve Mamuller–43 Nolu Fasıl 
4303- Kürkten Giyim Eşyası

Tekstil

Dokumaya Elverişli Suni ve Sentetik Lifler-54 Nolu Fasıl
5402- Sentetik Lif İpliği (Dikiş İpliği Hariç)-Perakende Değil

Hazır Giyim

Örme Giyim Eşyası ve Aksesuarları-61 Nolu Fasıl
6109- Tişörtler, Fanilalar ve Diğer İç Giyim Eşyası 
6110- Kazaklar, Süveterler, Hırkalar Ve Yelekler
6111- Bebekler İçin Giyim Eşyası

Örülmemiş Giyim Eşyası-62 Nolu Fasıl
6203- Erkekler İçin Takım Elbise, Ceket
6204- Kadınlar İçin Takım Elbise, Ceket

Ev Tekstili-63 Nolu Fasıl
6302- Yatak Çarşafları, Masa Örtüleri, Tuvalet, Mutfak Bezleri
6303- Perdeler ve İç Storlar, Perde ve Yatak Farbalaları
6304- Diğer Mefruşat Eşyası (94.04 Pozisyonundakiler Hariç)
6305- Eşya Ambalajında Kullanılan Çuvallar ve Torbalar

Toprak Ürünleri

Taş, Alçı, Çimento –68 Nolu Fasıl 
6802- İşlenmiş Mermer

Seramik Mamulleri–69 Nolu Fasıl
6908-Seramik Kaplama Malzemesi 
6910- Seramik Sağlık Gereçleri

Cam ve Cam Eşya –70 Nolu Fasıl
7007- Emniyet Camları
7013- Camdan Masa, Mutfak ve Sofra Eşyası 
7019- Cam Lifleri, Cam Yünü ve Mamulleri-İplik, Dokuma

Değerli Taş ve Mücevherat
7113- Kıymetli Metaller ve Kaplamalarından Mücevherci Eşyası

Demir Dışı Metaller

Bakır ve Bakırdan Eşya-74 Nolu Fasıl
7408-Bakır Teller

Alüminyum ve Alüminyumdan Eşya-76 Nolu Fasıl
7604-Alüminyum Çubuk ve Profil 
7606-Alüminyum Sac ve Levha 
7610- Alüminyum İnşaat ve Aksamı

Elektrik-Elektronik ve Makine

Makineler-84 Nolu Fasıl
8413- Sıvılar İçin Pompalar 
8414- Hava-Vakum Pompası, Hava/Gaz Kompresörü, Vantilatör, Aspiratör
8415- Klima Cihazları 
8418- Buzdolapları, Dondurucular, Soğutucular 
8421- Santrifüjle Çalışan Kurutma, Filtre, Arıtma Cihazları
8431- Ağır İş Makineleri Aksam ve Parçaları 
8462- Metalleri Dövme-Kesme ve İşleme Makineleri 
8474- Toprak, Taş, Metal Cevheri vb. Ayıklama, Eleme İçin Makineler
8481- Muslukçu-Borucu Eşyası 
8482- Rulmanlar

Elektrikli Makine-Cihazlar, Aksam ve Parçaları-85 Nolu Fasıl
8504- Elektrik Transformatörleri, Statik Konvertisörler, Endüktörler 
8516- Elektrikli Su Isıtıcıları, Elektrotermik Cihazlar (Şofbenler) 
8544- Kablolar

Otomotiv Ana ve Yan Sanayii
4011- Kauçuktan Yeni Dış Lastikler 
8409- İçten Yanmalı, Pistonlu Motorların Aksam-Parçaları
8483- Transmisyon Milleri, Kranklar, Yatak Kovanları, Dişliler, Çarklar
8708- Taşıt Araçları Aksam ve Parçaları

Ağaç ve Ağaç Mamulleri

Mobilyalar, Aydınlatma Lambaları, Prefabrik Yapılar- 94 Nolu Fasıl
9401- Oturmaya Mahsus Mobilyalar, Aksam-Parçaları
9403- Diğer Mobilyalar vb. Aksam, Parçalar
9405- Aydınlatma Cihazları, Lambalar 
 

Türkiye-A.B.D. Yatırım İlişkileri

4875 sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu ile Türkiye’ye giren yabancı sermaye miktarı çok büyük artışlar göstermiştir. Aynı eğilim, ABD kaynaklı yabancı yatırım istatistiklerinde de görülmektedir. 2003 yılı öncesindeki dönemde kayda değer bir tutara ulaşmayan ABD kaynaklı doğrudan yatırım girişleri, 2002 yılında 2 milyon dolar iken, 2003, 2004 ve 2005 yıllarında sırasıyla, 52, 36 ve 88 milyon dolar olmuş; 2006 yılı başından itibaren ise, önceki yıllara oranla çok büyük bir artış meydana gelerek 2006 sonu itibarıyla 848 milyon dolarlık bir seviyeye ulaşmıştır. 

Bu artış, 2007 yılında daha da hız kazanmış, Türkiye’ye olan ABD doğrudan yatırımları 4,2 milyar dolara ulaşarak 2006 yılı tutarı beşe katlanmıştır. Bu tutar içinde en büyük miktarı Citigroup’un Akbank’a ortak olmasıyla 2007 yılının Ocak ayında yaptığı 3,1 milyar dolarlık yatırım oluşturmaktadır.

2008 yılında, ABD’nin Türkiye’ye olan doğrudan yatırımları 868 milyon doları bulurken 2009 yılında özellikle ABD’de yaşanan ekonomik krize de bağlı olarak Türkiye’ye ABD kaynaklı doğrudan yatırım girişlerinde önceki yıla göre %70 oranında azalma görülmüş ve yatırım tutarı 260 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. 2010 yılında ise ülkemize ABD kaynaklı giriş yapan yatırımın tutarı 323 milyon dolardır. 2011 yılında 1.402 milyon dolar olarak gerçekleşen ABD kaynaklı doğrudan yatırım girişleri ile 1997-2011 döneminde ABD kaynaklı doğrudan yatırımların toplam tutarı yaklaşık 8 milyar dolara ulaşmaktadır. 2012 yılında gerçekleşen 404 milyon dolar ve 2013 yılında gerçekleşen 344 milyon dolar turarındaki tutarındaki doğrudan yabancı yatırım girişi ile birlikte bu miktar 8,8 milyar dolara yükselmiştir.
 

Türkiye’ye ABD Kaynaklı Doğrudan Yatırım Girişleri (2006-2013) (milyon $)
2006: 848

2007:4.212

2008: 868

2009:260

2010: 323

2011:1.402

2012: 439

2013:344

1997-2013 Toplam: 8.820
 

1954 – 2002 yılları arasında Türkiye’de, ABD sermayeli 341 şirketin kuruluşu gerçekleşmiş iken, 2003 yılından 2007 yılı sonuna kadar 493 şirket kurulmuştur. 2009 ve 2010 yıllarında ise bu sayı, sırasıyla 114 ve 103’tür. Böylelikle 2010 yılı sonu itibarıyla Türkiye’de faaliyette bulunan ABD sermayeli şirketlerin toplam sayısı 1.067’ye ulaşmıştır. ABD sermayeli 160 şirketin 2011 yılında ve 76 şirketin 2012 yılında ülkemize yatırım yapması ile ABD kaynaklı toplam şirket sayısı 1.303’e ulaşmıştır. 2013 yılı Eylül ayı itibariyle ülkemizde ABD sermayesine sahip 1388 adet şirket faaliyet göstermektedir.

Türkiye’ye giren ABD kaynaklı doğrudan yatırım tutarı, 2006 yılından itibaren önceki yıllara nazaran kayda değer biçimde artmış olsa da, aynı trendi, küresel sermaye tutarının büyük ölçüde daraldığı bu dönemde yakalamak şu an için mümkün görülmemektedir. Nitekim 2008 yılında Türkiye’ye gelen toplam doğrudan yatırım tutarı bir önceki yılki 19,1 milyar dolarlık seviyesinden 14,8 milyar dolara gerilerken, aynı dönemde ABD’den gelen kısım 4,2 milyar dolardan 868 milyon dolara gerileyerek beş kat azalmıştır. Dolayısıyla, 2003 yılından sonra ABD’den gelen doğrudan yabancı sermaye miktarında önemli artışlar yaşanmış olsa da, mevcut seviye her iki ülkenin potansiyelini yansıtmamaktadır. Nitekim, 2011 yılında bir önceki yıla göre yaklaşık 3 kat artarak 1,4 milyar doları bulan ABD kaynaklı doğrudan yatırım girişi 2012 yılında 439 milyon dolara, 2013 yılında ise 344 milyon dolara gerilemiştir.

İşbirliği İmkanları

 Türkiye-ABD Ticari İlişkilerinde Gündemde Olan Konular 

Son dönemde gerçekleştirilen TIFA Toplantıları ile, ABD’ye yönelik olarak gerçekleştirilen üst düzey ziyaretlerde de gündeme getirilen, Türk-ABD ilişkilerinde gündemde olan konular aşağıda özetlenmiştir:

Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi (GTS)

Türkiye’nin hali hazırda ABD ile bir serbest ticaret anlaşması ya da tercihli ticaret düzenlemesi gibi, tek taraflı ya da karşılıklı ticaretteki gümrük vergilerinin kaldırılması ya da kademeli olarak düşürülmesini düzenleyen herhangi bir anlaşması bulunmamaktadır.

Türk ihracatçılarının ve Türk ürünlerinin ABD pazarına girişinde kullanmakta olduğu tek sistem, ABD’nin, aralarında ülkemizin de bulunduğu 126 gelişmekte olan ve en az gelişmiş ülkeye ve yaklaşık 5.000 ürüne uygulamakta olduğu Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi’dir. Söz konusu sistem çerçevesinde belirli bazı ürünlerin, belirlenen limitlerin aşılmaması kaydıyla ABD’ye ithalatlarındaki gümrük vergisi 0’dır.

Ancak faydalanıcı ürün listesine, ülkemiz geleneksel ihraç ürünleri olan tekstil ve giyim eşyası, bazı ayakkabı ve çantalar, valizler ve diğer deriden yapılmış giyim ürünleri dahil değildir. Söz konusu ürünlerin ABD pazarına girişinde uygulanan gümrük vergileri de oldukça yüksek olup, özellikle ucuz işgücü kullanan Çin Halk Cumhuriyeti, Hindistan ve Pakistan gibi ülkeler ile NAFTA Anlaşması çerçevesindeki avantajları kullanan Meksika, anılan ürünlerde ABD’nin başlıca tedarikçileri konumundadırlar.

ABD tarafından uygulanmakta olan Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi her yılın sonunda ABD Temsilciler Meclisi ve Senato’su tarafından kabul edilen ve ABD Başkanı’nca imzalanan bir Kanun’la uzatılmaktadır. GTS’yi yıllık olarak uzatan kanunun imzalanma sürecinde gecikme yaşandığı durumlarda ise genellikle kanunun imzalanması ile birlikte vergi indirimi geriye dönük olarak uygulanmaktadır.

2013 yılında ABD’nin GTS kapsamında gerçekleştirdiği ithalat toplam ithalatının %0,8’ini oluşturmuştur. Ülkenin GTS kapsamındaki ithalatı 2013 yılında bir önceki yıla göre %6,8 azalarak 18,5 milyar dolara gerilemiştir. ABD’nin söz konusu sistem kapsamındaki en önemli tedarikçileri Hindistan, Tayland, Brezilya, Endonezya ve Filipinler’dir. 

Ülkemiz hem 2012 yılında ABD’nin GTS kapsamında en çok ithalat gerçekleştirdiği 7. tedarikçi iken 2013 yılında 6. konuma yükselmiştir. ABD’nin verilerine göre ülkemiz üzerinden GTS kapsamında gerçekleşen ithalat 2013 yılında %6,5 artarak 1,2 milyar dolara yükselmiştir. Diğer bir deyişle, ABD’nin GTS kapsamında gerçekleştirdiği ithalatın %6,5’i Türkiye üzerinden gerçekleşmiştir. ABD kaynaklı verilere göre, ABD’nin ülkemiz üzerinden gerçekleştirdiği ithalatın %18’i GTS kapsamında gerçekleşmiştir.

ABD’nin Ülkeler Bazında GTS İthalatı (Bin Dolar)

Ülke	2011	2012	2013	Değişim 2012 – 2013
Hindistan	3.736.156	4.453.874	4.222.999	-5,2%
Tayland	3.719.574	3.709.582	3.341.136	-9,9%
Brezilya	2.059.096	2.317.083	2.306.520	-0,5%
Endonezya	1.965.418	2.208.075	1.834.042	-16,9%
Filipinler	1.133.796	1.239.219	1.267.527	2,3%
Türkiye	894.703	1.139.221	1.213.494	6,5%
GAC	1.332.575	1.294.108	1.089.648	-15,8%
Angola	300.237	631.683	710.350	12,5%
Rusya	574.780	543.880	465.868	-14,3%
Pakistan	130.686	195.187	225.267	15,4%
Ekvador	147.406	106.823	182.951	71,3%
Sri Lanka	135.237	157.980	158.360	0,2%
Bolivya	81.963	128.193	158.129	23,4%
Tunus	98.747	149.124	146.004	-2,1%
Venezuela	115.914	98.573	110.262	11,9%
Liste Toplamı	16.426.288	18.372.605	17.432.559	-5,1%
Diğerleri	2.112.793	1.484.097	1.083.434	-27,0%
Toplam	18.539.081	19.856.702	18.515.994	-6,8%

ABD’nin Ülkeler Bazında GTS İthalatı (Bin Dolar)

Kaynak: ABD Uluslararası Ticaret Komisyonu (USITC)

 

 Ülkemizin GTS kapsamında metal, doğal taş, mücevherat, gıda ürünleri, silah, motorlu taşıtlar ve elektrikli cihazlar gibi çeşitli sektörlerden ihracatı bulunmaktadır.

Üçüncü Ülkelerle İşbirliği İmkanları

ABD’nin ülkemiz üzerinden Orta Doğu, Orta Asya ve Kuzey Afrika gibi gelişen pazarlara açılma olanağı; Türkiye’nin de ABD üzerinden Latin Amerika ve Kanada pazarlarına erişim imkanı bulunmaktadır. Ayrıca; Panama gibi Latin Amerika ülkeleri üzerinden ülkemizin Amerika pazarına açılma fırsatı bulunmaktadır ve bu anlamda ABD ve Türk firmalarının özelikle dağıtım merkezleri açısından işbirliği oluşturması ülkemizin faydasına olacaktır. İşbirliği projelerinin sektör bazındaki organizasyonlarla yürütülmesinin yanı sıra, bölgelerin sektör potansiyellerinin farklılık arz etmesi nedeniyle, ülkemizdeki bölgeler ve şehirler ve ABD’deki eyaletler ve bölgeler bazında kurulacak özel sektör komisyonları aracılığı ile görüşmelerin derinleştirilmesi faydalı olacaktır.

Genel olarak; Türk ve ABD’li firmalarının Orta Doğu, Orta Asya ve Afrika ülkelerinde yenilenebilir enerji, ulaşım ve altyapı, gayrimenkul, finans hizmetleri, profesyonel ve teknik hizmetler, doğal kaynaklar ve madencilik, turizm, bilgi ve iletişim teknolojileri, denizcilik, eğitim, sağlık hizmetleri, lojistik ve dağıtım merkezleri, film ve eğlence sektörü, kimyasallar ve eczacılık, metaller ve plastik üretimi, tüketim malları, tarım endüstrisi ve otomotiv sektörüne yönelik işbirliği imkânları bulunmaktadır.

Üçüncü ülkelere yönelik ticaretin ve yatırımın geliştirilmesi amacıyla mevcut işbirliklerinin yanı sıra düzenlenebilecek işbirliği mekanizmaları arasında;

-Anılan sektörlere yönelik ortak yatırım projeleri,
-Potansiyel arz eden pazarlara erişim için stratejik önem arz eden bölgelerde ortak dağıtım merkezlerinin kurulması,
-Hizmetler ve ileri teknoloji ürün ve hizmetlerinin üçüncü ülkelere ticaretini artırmak amacıyla ortak araştırma ve geliştirme projeleri,
-Türk ve ABD’li üniversiteler ve araştırma kuruluşların öncülüğü ile üçüncü ülkelerde üniversiteler ve araştırma merkezlerinin kurulması,
-Özellikle yenilenebilir enerji başta olmak üzere enerji konusunda ülkemizde faaliyet gösterecek ve ABD ile ortaklaşa kurulacak kurumlar ve ortaklaşa geliştirilecek enerji projeleri bulunmaktadır.

Türk ve ABD’li firmaların işbirliği imkanlarının özellikle ABD’nin “İkili Yatırım Anlaşması”nın bulunduğu üçüncü ülkelerde gerçekleştirilmesinin Türkiye için avantaj oluşturacağı ve zaten yatırım potansiyelimizin ve avantajımız bulunduğu ülkelerin yanı sıra yatırım portföyümüzün çeşitlendirilebileceği düşünülmektedir. Dolayısıyla üçünü ülkelerdeki ortak projeler ve yatırımlarda Orta Doğu, Orta Asya ve Afrika ülkeleri yanı sıra Bolivya, Ekvator, Honduras, Panama ve Trinidad&Tobago gibi Latin Amerika ülkelerinin de gündeme alınmasının önem arz ettiği düşünülmektedir.

ABD’nin Trans-Pasifik Ortaklık Anlaşması imzalamayı düşündüğü Avustralya, Brunei, Şili, Malezya, Yeni Zelanda, Peru, Singapur, Vietnam ve Serbest Ticaret Anlaşmasının bulunduğu Bahreyn, Kolombiya, Kosta Rika, Guatemala ve Peru gibi ülkelerde söz konusu anlaşmaların sunduğu yatırım ayrıcalıklarından faydalanabilmek adına ortak işbirliği projeleri ülkemiz lehine olacaktır. Bunun yanı sıra yatırım teşvikleri ve yatırım potansiyeli açısından değerlendirildiğinde; Hindistan, Vietnam ve Singapur gibi Asya ülkelerinde ortak yatırım ve proje işbirliklerinin geliştirilebileceği düşünülmektedir.